Genaral Harbord 23 Eylül’de öğleden önce Gez köyünde karşılanmış 3’ü general ,17 kişi, 13 şöför ve fotoğrafçı,sinemacı gibi maiyet vardı. Proğram şöyle idi İstanbul kapısı ve teyyare hangarı civarında ;

*Şehit  çocukları tarafından şarkılar,

*Cirit ve at oyunları, (Cirit türklerin anadoluya geldiklerinden beri oynadıkları  savaş oyunudur. 19. Yy da Osmanlı saraylarında çok oynanan oyundur. 2. Mahmut tarafından Avrupalıları korkuttuğu için yasaklanmış sonradan tekrar serbest bırakılmıştır. İngilizler ve Amerikalılar Cirit den çok etkilenmiş ve korkmuş olacaklar ki Ermenilerin Tarafında Kayıtsız şartsız durup bize karşı savaşmakdan vazgeçmiştir)

* Futbol

*Milli oyunlar ve Pehlivan güreşleri,

*Avdet,

*Öğle yemeği Kolordu gazinosunda,

Heyet çadırlara döneceği sırada  Erzurum'lu  iki genç ellerinde Wilson Prensiplerinin 14. Maddesininin yazılı olduğu levhayı Amerikan heyetine doğru tutmuş, Amerikalı Heyet’e türkcesi tercüme olunca çok utandıar, fotoğrafları alınıyor ve Türkiye’nin lehine çalışacaklarına söylüyorlardı.

Genaral Harbord’’ Mühim bir varlık görüyoruz, fakat itiraf edeyim ki Türkiye’de gördüğümüz ilk manzaradır. İçince bulunduğunuz felakete  rağmen Türler uykuda kanaatiyle dolaşıyorduk. Mıntıkanızda gördüğümüz manzaralar bizi hayrete düşürdü. Milli merkeziniz olan Sivas bile uyuyor. Hudut üzerinde, dağlar arasında böyle bir varlığı hatırımıza bile getirmemiştik. Bu büyük bir kuvvet…

Genaral Harbord ‘’ Amerika sermayesiyle Türkiye’ye yardım etmek ister. Bunu iyi kabul edeceğinizi şimdiye kadar görüştüğümüz ricalinizden ve halkınızdan anladık. Fakat bu sermayeyi korumak için bir miktar asker getirmek ister.

Kazım Karabekir Paşa ‘’ Sermayenizi getirmekle siz de, Türk milleti de fayda görür. Bunun için bunun manası var. Fakat asker ne olacak ? Bunun sizce manası nedir?  Harbord ‘’ Sermayenin korunması  gerektiğinde  her hale karşı muhafazası için münasip miktar asker’’

Kazım Karabekir Paşa’’Sermayenizi Türklerin yağma etmesinden mi korkuyorsunuz, yoksa harici bir devletin taarruzundan mı? Eğer Türklerden korkuyorsanız bu büyük haksızlık ve bizi hiç tanımamaktır. Türk her zaman sözünde durmuştur. Maatteessüf bize verilen sözde duranlar azdır. Bundan şimdiye kadar çok kaybettik. Bundan başka Türklerin yağmasını tasavvur ediyorsanız, getireceğiniz kuvvetlerin daha evvel, ellerinden silahların alınacağını düşünün. Türk’ün tarihine bakın. Türk’e tahakküm olmuşumdur? Asırlarca müstakil yaşamış bir millete askerle hakim olmak mümkünmüdür? Mesala şu Erzurum’a hakim olabilmeniz için, en az üç yüz bin süngü lazımdır. Siz sermayenin kazancıyla asker mi besleyeceksiniz?  Bu Türkiye’yi istila demektir ki buna milyonlar ordusu lazımdır. Ve bunun için çok büyük kanlar akar. Siz Tük sözüne itimat edin, Türkler nazarında Amerikalıların insaniyette en ileri gitmiş bir kavim olduğunu tecelli ettirin. Hürriyet ve istikbalimizi alacak sermaye bizim için ateştir.

Harbord:’’ Hissiyatınızı tebcil ederim, katiyen tasarlanmış bir şey ifade etmedim. Memleketinizin saadetini arzu ederim. Maksadım Amerika’da maruz kalabileceğim sualer hakkında fikir almaktı. Amerika sermayesinin Türkiye’ye yardımı için lazımı gibi çalışacağım.’’

Erzurumda bazı yerler gezilirken Amerikalı Generallerden biri  ‘’ Bu kadar tabya ve kışla yapacağınıza fakrika yapsaydınız bizden daha ileri giderdiniz deyince Kazım Karabekir Paşa ‘’ Generalim bu gördükleriniz olmasa idi burada bugün Türk mevcudiyeti kalmazdı. Asırlarca vahşi çarların sürülerine karşı bu tabyalara sığınarak varlığımızı muhafaza için  bunları azaltmaya değil, çoğaltmaya bile mecbur kalmaklığımız muhtemeldir. Bununla beraber tabya adedince mekteplerimiz de vardır. Vahşi eller onları gördüğünüz harabelere çevirdi’’ General söylediklerine pişma olup özür diledi. Kars kapısından heyeti bir müfreze ile yolcu ederken, Harbord Belediye reisi’ne ‘’ Erzurumda Ermeniler Türkler’den fazla imiş: şimdi hiç ermeni kalmamış diyince Belediye reisi Zaki Efendi ‘’ İşte mezarlıklar burada Erzurum ölüsüde Türk dirisi de’’ demiş. Mustafa Kemal Paşa Erzurumda üş buçuk fıkranla Ermenilere bişey yapamazsın başımıza bela acarsın diyor. Harbord Erivanda ‘’Paris murahhas göndereceğinize Erzurum’a gönderinde Türklerle anlaşsın, aksi halde işiniz harabdır. Bunu söyleyen Gümrü’de sulh müzakersinde Ermeni heyet’i reisi Hatisyan dır.

Yorumlar